Kto to jest detektyw?
Detektyw to osoba prowadząca śledztwo w sposób dyskretny, niestandardowy i stosująca metody niejawne. To zawód coraz bardziej popularny i dostrzegany. Aby go wykonywać niezbędna jest odpowiednia licencja i działalność w ramach prywatnego biura śledczego. Termin detektyw w Polsce ma ścisły zakres pojęciowy i określa osobę prywatnego detektywa, w odróżnieniu od terminologii anglosaskiej, gdzie detektywem nazywa się również funkcjonariuszy służb operacyjnych i śledczych.
Podstawa prawna.
Ustawa, która określa zasady wykonywania zawodu detektywa w Polsce istnieje dopiero od 2001 r. ( ustawa o usługach detektywistycznych z dnia 6 lipca 2001 r.) Znajdziemy w niej prawa i obowiązki tego zawodu, a także zasady i tryb zdobywania uprawnień niezbędnych do świadczenia usług detektywistycznych.
Licencja detektywa – dla kogo?
Aby zajmować się pracą detektywa należy uzyskać odpowiednią licencję. Potrzebne do tego są następujące warunki:
- posiadanie obywatelstwa polskiego lub innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej,
- ukończenie 21 roku życia,
- posiadanie wykształcenia co najmniej średniego,
- posiadanie pełnej zdolności do czynności prawnych,
- brak toczącego się przeciwko takiej osobie postępowania karnego lub w sprawach o przestępstwa skarbowe popełnionych z winy umyślnej,
- brak skazania prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwa także skarbowe popełnione z winy umyślnej,
- posiadanie nienagannej opinii wydanej przez komendanta Policji właściwego ze względu na miejsce zamieszkania,
- posiadanie zdolności psychicznych do wykonywania czynności w zakresie usług detektywistycznych, potwierdzonych orzeczeniem lekarskim,
- brak zwolnienia dyscyplinarnego w ostatnich 5 latach w organach takich jak Policja, ABW, Agencja Wywiadu, prokuratura, sąd itp.,
- odpowiednie przeszkolenie potwierdzone dokumentem z zagadnień ochrony danych osobowych, ochrony informacji niejawnych, przepisów regulujących prawa i obowiązki detektywa oraz zasad wykonywania działalności gospodarczej w zakresie usług detektywistycznych.
Często agencja detektywistyczna jest prowadzona przy działalności związanej z usługami ochrony osób i mienia. Pamiętać należy jednak, że są to oddzielne formy działalności i są regulowane odrębnymi aktami prawnymi.
Jakie prawa i obowiązki posiada detektyw?
Ustawa o usługach detektywistycznych reguluje obowiązki nałożone na detektywów jak również określa ich uprawnienia. Do obowiązków, które znajdziemy w rozdziale 2 ustawy należy zaliczyć:
- przestrzeganie wolności i praw człowieka i obywatela,
- zachowanie należytej staranności przy wykonywaniu czynności,
- kierowanie się obowiązującymi zasadami etyki i lojalnością wobec zlecających usługę,
- przestrzeganie przepisów prawa oraz odmowy wykonania czynności nieetycznej lub niezgodnej z prawem,
- zachowanie w tajemnicy źródła informacji oraz okoliczności sprawy, o których detektyw powziął wiadomość w trakcie wykonywania zlecenia,
- ustalenie tożsamości osoby zlecającej wykonanie usługi detektywistycznej,
- sporządzenie końcowego pisemnego sprawozdania z wykonanych czynności,
- przekazanie sprawozdania z wykonanych czynności zleceniodawcy,
- okazywanie licencji na żądanie osoby, której czynności dotyczą,
- poddawanie się okresowym badaniom lekarskim i psychologicznym.
Detektyw nie ma nadanych przez ustawodawcę specjalnych uprawnień szczególnych. Posiada jednie uprawnienie do przetwarzania danych osobowych zebranych w toku śledztwa bez zgody osób, których te dane dotyczą. Detektyw jednak nie może przekazywać tych danych innemu podmiotowi. Agencja detektywistyczna nie jest uprawniona do legitymowania osób w celu ustalenia ich tożsamości, ani przeszukiwania osób, pomieszczeń czy pojazdów. Ustawa o usługach detektywistycznych nie daje prawa do stosowania środków przymusu bezpośredniego i broni palnej. W zakresie samoobrony detektyw ma takie same uprawnienia jak każdy, inny obywatel. Kluczowe znaczenie mają więc przepisy kodeksu karnego określające co jest obroną konieczną i stanem wyższej konieczności. Detektyw w związku ze swoją pracą nie ma przyznanej szerszej niż inny obywatel ochrony prawnej.